درز اجرایی یا ساخت طبق مبحث 9 مقررات ملی ساختمان جهت انقطاع و فاصله گذاری در بتن ریزی فونداسیون، کف سازی صنعتی، پوشش سنگ و کفپوش موزاییک بام، کناف کاری، سقف شیروانی، دیوار بلوکی و غیره، با هدف تامین میزان فضای مورد نیاز جهت حرکات ناشی از انبساط، انقباض و تفاوت بارگذاری بین دو طرف درز در هر ابنیه ای، از یک ساختمان یک طبقه تا سازه های عظیمی مانند پل محاسبه و اجرا می شود.
استفاده از انواع ماستیک پلی اورتان سوسیسی تک جزئی در رنگ های طوسی، سفید و مشکی، خمیر پلی یورتان دو جزیی فاقد حلال، فوم درزگیر اسپری، آب بند اپوکسی، سیلیکون (چسب آکواریوم)، ماستیک قیری سرد اجرا و قیر گرم اجرا، پودر بتونه درز گیر، برای ترمیم، درز بندی و آب بندی کاربرد دارند.
در این مطلب پس از تعریف چیستی انواع درزهای ساختمانی، فرمول های طراحی دیتیل درز ژوئن شامل: حداقل اندازه عمق، پهنا و طول در تقابل با نیروهایی مانند زلزله، طرز تهیه چک لیست اجرایی، طریقه محاسبه مقدار مورد نیاز خرید و قیمت فروش، آموزش روش اعمال در محل درزه و نحوه آب بند نمودن سازه مورد بررسی قرار می گیرد.
برخی از محصولات این گروه عبارتند از:
اسپری فوم پلی یورتان
انواع درزهای ساختمانی
گونه‌های مختلف درز در ساخت و ساز برای جداسازی وایجاد شکاف یا فضایی بین دو قسمت از عناصر سازه است، تا امکان حرکت یا انبساط را فراهم میکند. درزها معمولاً در ساختمان ها، پل‌ها و سایر سازهها برای جلوگیری از آسیبهای ناشی از انبساط حرارتی، انقباض و فعالیت لرزهای استفاده میشود.
انواع مختلفی از درزها وجود دارد که هر کدام هدف خاص خود را دنبال می‌کنند. برخی از انواع رایج درزها عبارتند از: درز انقطاع، درز انبساط یا انقباض، درز ژوئن، درز اجرایی و درز سرد، که در ادامه به تفصیل در مورد هر یک از این موارد بحث خواهیم کرد.
درز انقطاع
درزهای انقطاع، ترک‌های مصنوعی استانداردی هستند که به عمد در محاسبه و طراحی ابنیه بزرگ و کوچک مانند پل‌ها، ساختمانهای بلند، خطوط راه‌آهن و تونل‌ها ایجاد میشوند. و تمامی عناصر افقی یا عمودی سازه‌های بتنی و فولادی اعم از فونداسیون، دیوار، کف و… را در طول ساختمان از هم جدا میکند.
درز انقطاع چیست
جدا شدن و گسستی که بین دو ساختمان مجاور و یا در یک سازه بزرگ برای جلوگیری از آسیبهای ناشی حرکات تغییر ابعاد ناشی از تغییر دما، لرزهای و دیگر عوامل استفاده میشود درز انقطاع (Separation joints) است.
این محلها به گونهای طراحی شده‌اند که امکان حرکت سازه در هنگام زلزله را فراهم کنند، از این رو جهت پوشش این محلها از مواد منعطف مانند نوارهای ترموپلاستیک استفاده میشود تا اتصال بدون آسیب به سازه حرکت کند.
به عنوان مثال در محل درز های انبساطی عمودی و افقی سازه های آبی به منظور تامین همزمان اهداف فوق و حفظ آب بندی درز از انواع واتراستاپ پی وی سی حفره دار یا حباب دار استفاده می شود، به طور کلی، درزهای انقطاع از جمله روشهای مهم در طراحی و ساخت سازهها است که به بهبود عملکرد و ایمنی سازهها در مقابل تغییرات ابعادی ناشی از عوامل مختلف کمک میکند.
فرمول درز انقطاع
استاندارد‌های بین المللی و مقررات ملی ساختمان در تعیین فرمول درز انقطاع ساختمان به عوامل مختلفی مانند نوع مواد تشکیل دهنده ساختار مواد، شرایط جوی حاکم بر محیط جغرافیایی محلی که ساختمان در آن قرار دارد توجه دارند.
با این حال، یک فرمول کلی که می‌توان آن برای تخمین عرض درز انقطاع استفاده کرد، به شرح زیر است:
عرض درز انقطاع = (مدول الاستیسیته مواد / ضریب انبساط حرارتی مواد) * (تغییر دما)
در عمل، عرض درز انقطاع را کمی بزرگتر از مقدار محاسبه شده توسط فرمول در نظر می گیرند تا اطمینان حاصل شود که درز از توان حرکت مناسب برای جلوگیری از ترک خوردگی برخوردار است.
علاوه بر عرض درز، عمق درز نیز مهم است. عمق درز باید به اندازه‌ای باشد که بتواند حرکت مواد در امتداد درز را بدون ایجاد ترک در سطح پوشش فراهم کند. عمق درز معمولاً ۱.۵ تا ۲ برابر عرض درز است.
درز انقطاع بین دو ساختمان
شکاف یا فضای بین دو ساختمان مجاور درز انقطاع بین دو ساختمان است که برای حفظ ایمنی آن‌ها در پاسخ به تغییرات دمایی، حرکت زمین (زلزله) یا سایر نیروهای خارجی طراحی شده است. درزهای انقطاع معمولاً با یک ماده درزگیر پر میشوند تا از نفوذ آب و هوا به ساختمانها جلوگیری شود.
دیتیل درز انقطاع در کف
درز انبساط
برای جلوگیری از ترک خوردگی و کاهش مقاومت ساختمان، افزایش عمر ساختمان، بهبود عملکرد عایق‌بندی و کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری از درزهای انبساط استفاده میشود.
پس از ساخت محل درز انبساط و انقباض را به طور عمومی با مواد منعطف مانند انواع ماستیک های پلی یورتان با بسته بندی های سوسیسی و فله یا دو جزئی که دارای قابلیت تغییر شکل پر می‌کنند.
درز انبساط چیست
درزهای انبساطی از انواع درزهای ساختمانی است که در سازهها به منظور جبران تغییر طول (انبساط یا انقباض) ناشی از تغییرات دما و حرارت استفاده میشود.
زمانی که یک سازه به علت تغییرات دما یا حرارت سرد و گرم میشود، انبساط حجمی در سازه رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به اعمال نیروهای فشاری بر سازه شود. درز انبساط به منظور جلوگیری از تأثیر مخرب این نیروها بر سازه استفاده میشود.
موادی که برای پر کردن این محلها بکار می‌رود باید به گونهای باشد که بتواند جبران تغییرات طولی سازه را به طور مطلوب تحمل کند و در عین حال از استحکام و ایمنی لازم جهت مقاومت در برابر حملات مواد شیمیایی خورنده مانند حلال‌های نفتی، اسید‌ها و مواردی از این دست نیز بهره برده باشد.
درز انبساط موزاییک بام
درز ژوئن
یک نوع دیگر از درزهای با اهمیت که در محل اتصالات اجزای مختلف سازهها و قطعات دارای ضریب انبساط گرمایی متفاوت، برای افزایش استحکام و پایداری سازه استفاده میشود درز ژوئن است.
درز ژوئن چیست
نظر به مشخصات جرم و سختی متفاوت اجزای مختلف موجود در ساختمان و رفتارهای متفاوتی که در هنگام زلزله از خود نشان میدهند، پیش بینی فاصلهای ایمن به منظور جلوگیری از برخورد المانهای مجاور از اهمیت بسزایی برخوردار است. طبق استاندارد ۲۸۰۰ ایران، برای تمامی ساختمانها باید درز مناسب محاسبه و اعمال شود.
به طور مثال در کف‌سازی صنعتی سالن‌های تولید، پارکینگ‌های طبقاتی و انبار ها، پس از اجرای بتن سخت ضد سایش، تعبیه درز ژون اطراف ستون‌ها و سطح بتن ریزی شده به ابعاد منظم و از پیش محاسبه شده، با اجرای کاتر صورت گرفته و پس از پاکسازی با مصالح کم مقاومت و دارای کشسانی بالا پر شده، تا پس از زلزله به سادگی قابل جایگزین کردن و بهسازی باشد.
درز اجرایی بتن
در بتن ریزی و ساخت سازه‌های بتنی، درز اجرایی (Construction Joint) به محلی اطلاق میشود که بتن در آن متوقف شده و سپس در زمان‌های دیگر ادامه می‌یابد. معمولاً می‌بایست محل دقیق درز اجرایی که به عنوان یک نقطه استراحت در فرآیند ساختمانی در نظر گرفته میشود، از پیش تعیین گردیده باشد.
درز اجرایی چیست
با توجه به محدودیتهای حجم بتن ریزی در هر دوره کاری، استاندارد ACI 224.3R-95 مواردی چند را برای پیش بینی درزهای ساخت (درز اجرایی) به طراحان پیشنهاد میکند. هدف این استاندارد از ارائه چنین راهکارهایی حفظ شرایطی است که پیوستگی بین بتن قدیم، جدید و آرماتوربندی دو قسمت بطور کامل تامین شود.
درز سرد
ایجاد درز سرد (Cold Joint) در محلی از یک قطعه بتنی که بتن جدید به دلایلی چون تاخیر یا قطع بتن ریزی و گرمای هوا تا حدی از خاصیت اتصال با بتن قبلی از دست دهد، ایجاد میشود.
درز سرد بتن بر خلاف تمامی انواع درز‌هایی که تا به حال از آن نام برده شد، به عنوان یک نقطه ضعف در ساختمان در نظر گرفته میشود. چرا که این درز تأثیرات مخربی بر روی مقاومت و پایداری سازه خواهد داشته. برای تقلیل اثرات منفی درز سرد بتن، از روش‌ها و راهکارهایی مانند استفاده از لایه اتصال (Bonding Layer) و کنترل مناسب زمان ریخته شدن بتن استفاده میشود.
همچنین طراحی حساب شده درزهای اجرایی با توجه به طرح سازه و در نظر گرفتن میزان امکانات و تجهیزات پروژه، کاربرد از قالب مشترک، کاربرد انواع فوق روان کننده‌های بتن (خصوصاً نوع دیرگیر، برای بتن ریزی در شرایط هوای گرم و فواصل حمل طولانی) و بکار گرفتن میلگرد‌های تقویتی مناسب می‌تواند به کاهش آسیب ناشی از درزهای سرد کمک کند.
ماستیک پلی یورتان
همان طور که پیش از این در معرفی انواع درزهای ساختمانی اشاره شد مطابق الزامات استاندارد‌ها برای پر کردن درز باید از ماده‌ای منعطف استفاده کرد، ماستیک پلی یورتان یک ماده درزگیر انعطاف‌پذیر است که از پلی یورتان ساخته شده است. این ماده برای درزگیری جوینت‌ها در ساختمان ها، پل‌ها و سایر سازهها استفاده میشود.
ماستیک پلی یورتان در برابر آب، هوا و اشعه ماوراء بنفش مقاوم است و می‌تواند در دماهای مختلف استفاده شود و در دو نوع تک جزئی و دو جزیی موجود است. ماستیک پلی اورتان تک جزئی با بسته‌بندی‌های سوسیسی آماده استفاده استو برای تزریق آن از گان استفاده میشود، در حالی که اجزای ماستیک پلی یورتان دو جزئی (رزین و هاردنر) باید قبل از استفاده با هم مخلوط شوند.
ماستیک قیری
از دیگر مواد پرکننده‌ای که برای پر نمودن درز در فعالیت‌های ساختمانی و راهسازی استفاده میشود، انواع ماستیک قیری سرد اجرا و گرم اجرأ است تا قابلیت های: عایق‌بندی، پوشش‌دهی، هزینه پایین تعمیر و نگهداری را در کنار قیمت ارزان و انعطاف‌پذیری بالا را ارائه دهد.
این گروه از محصولات از مخلوطی از قیر، مواد پلیمری و مواد افزودنی تشکیل شده‌اند و از قدرت چسبندگی بسیار بالایی به انواع مانند: بتن، آجر، آسفالت و غیره را فراهم کنند. این محصول پس از اعمال درون درز و تبخیر حلال به ماده‌ای جامد و انعطاف‌پذیر در می‌آید بدین جهت درزگیر قیری سرد اجرا ماده بسیار مناسبی برای پر نمودن درزهای انبساطی است.
اسپری فوم پلی یورتان
فوم پلی یورتان یک ماده عایق‌بندی پیشرفته است که به صورت اسپری از طریق‌گان و شیلنگ متصل شده به ظرف حاوی مایع در سطوح مختلف اعم از دیوارها، سقف‌ها و سایر موارد ساختمانی اعمال میشود.
اسپری فوم پلی یورتان مزایای مختلفی از جمله: طول عمر و مقاومت در برابر عوامل محیطی نظیر اشعه UV، عایق‌بندی حرارتی، صوتی را در کنار سبکی و سرعت اجرای بالا ارائه میکند.
استفاده از اسپری فوم پلی یورتان در ساختمانها و سازه‌های مختلف، از جمله ساختمانهای مسکونی، تجاری و صنعتی، به دلیل مزایای بیان شده به عنوان یک روش عایق‌بندی پیشرفته و موثر مورد توجه قرار می‌گیرد.